نویسندگان:
دکتر مهدی اکبرزاده امیردهی(۱)
علیرضا علی محمدیها(۲)
۱- متخصص مراقبت از زخم، استومی و بی اختیاری، دارای مدرک بین المللی حرفه ای مراقبت از زخم از دانشگاه تورنتو کانادا، دانشگاه تربیت مدرس
۲- متخصص مراقبت از زخم و استومی، دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
مقدمه:
سرطان پروستات یکی از شایع‌ترین سرطان‌ها در میان مردان در سراسر جهان، از جمله ایران، است. این بیماری عمدتاً مردان مسن‌تر را تحت تأثیر قرار می‌دهد و به‌عنوان یکی از علل اصلی مرگ‌ومیر ناشی از سرطان در میان مردان شناخته می‌شود. در ادامه به بررسی جنبه‌های مختلف این بیماری در ایران و راهکارهای مراقبتی مرتبط با آن پرداخته خواهد شد.
وضعیت سرطان پروستات در ایران:
سرطان پروستات در ایران طی دهه‌های اخیر روند رو به افزایشی داشته است. دلایل این افزایش شامل بهبود سیستم‌های غربالگری، افزایش امید به زندگی و تغییرات سبک زندگی است. اگرچه این سرطان در مراحل اولیه قابل درمان است، اما آگاهی عمومی درباره علائم، عوامل خطر و راهکارهای پیشگیری همچنان محدود است. همچنین، بسیاری از بیماران در ایران به دلیل نبود برنامه‌های جامع غربالگری، در مراحل پیشرفته بیماری تشخیص داده می‌شوند.
عوامل خطر:
عوامل متعددی می‌توانند خطر ابتلا به سرطان پروستات را افزایش دهند، از جمله:
۱٫سن: احتمال ابتلا به سرطان پروستات با افزایش سن افزایش می‌یابد. بیشترین موارد این بیماری در مردان بالای ۵۰ سال مشاهده می‌شود.
۲٫سابقه خانوادگی: وجود سابقه سرطان پروستات در اعضای نزدیک خانواده می‌تواند خطر ابتلا را افزایش دهد.
۳٫ژنتیک: برخی از تغییرات ژنتیکی می‌توانند احتمال بروز این سرطان را افزایش دهند.
۴٫ رژیم غذایی: مصرف زیاد گوشت قرمز و چربی‌های اشباع می‌تواند عاملی خطرزا باشد.
۵٫سبک زندگی: کم‌تحرکی، چاقی و مصرف دخانیات نیز از عوامل مؤثر بر افزایش خطر ابتلا هستند.
علائم و نشانه‌ها:
سرطان پروستات در مراحل اولیه ممکن است بدون علامت باشد، اما با پیشرفت بیماری ممکن است علائم زیر ظاهر شوند:
– مشکلات در دفع ادرار، از جمله تکرر ادرار یا احساس عدم تخلیه کامل مثانه.
– وجود خون در ادرار یا مایع منی.
– درد در ناحیه کمر، لگن یا ران‌ها.
– کاهش وزن غیرقابل توجیه.
تشخیص به‌موقع از طریق بررسی علائم و انجام آزمایش‌های دوره‌ای می‌تواند نقش حیاتی در درمان موفقیت‌آمیز داشته باشد.
غربالگری و تشخیص:
در ایران، برنامه‌های منظم غربالگری برای سرطان پروستات به‌صورت گسترده وجود ندارد، اما توصیه می‌شود مردان بالای ۵۰ سال (یا زودتر در صورت وجود عوامل خطر) به‌طور منظم تحت آزمایش‌های زیر قرار گیرند:
۱٫ آزمایش PSA: این آزمایش سطح آنتی‌ژن اختصاصی پروستات را در خون اندازه‌گیری می‌کند.
۲٫ معاینه دیجیتال مقعد (DRE): پزشک از این روش برای بررسی اندازه و شکل پروستات استفاده می‌کند.
۳٫ بیوپسی: در صورت مشاهده نتایج غیرطبیعی در آزمایش‌های اولیه، ممکن است نمونه‌برداری از بافت پروستات انجام شود.
روش‌های درمانی:
درمان سرطان پروستات بسته به مرحله بیماری و وضعیت سلامت بیمار متفاوت است. روش‌های رایج درمانی شامل:
۱٫ جراحی: پروستاتکتومی(برداشتن پروستات)یکی از گزینه‌های رایج برای درمان است.
۲٫پرتودرمانی: از پرتوهای انرژی بالا برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود.
۳٫ هورمون‌درمانی: کاهش سطح هورمون تستوسترون که رشد سرطان را تحریک می‌کند.
۴٫شیمی‌درمانی: استفاده از داروهای شیمیایی برای کشتن سلول‌های سرطانی.
۵٫ مراقبت‌های حمایتی: در مواردی که بیماری پیشرفته است، تمرکز بر کاهش علائم و بهبود کیفیت زندگی بیمار است.
پیشگیری:
اگرچه نمی‌توان از همه موارد سرطان پروستات پیشگیری کرد، اما تغییر در سبک زندگی می‌تواند خطر ابتلا را کاهش دهد. برخی از راهکارهای پیشگیری شامل:
– مصرف بیشتر میوه‌ها و سبزیجات.
– کاهش مصرف چربی‌های اشباع و گوشت قرمز.
– فعالیت بدنی منظم.
– ترک دخانیات.
– مدیریت وزن.
نقش آگاهی و آموزش در مراقبت:
یکی از مهم‌ترین راهکارها برای کاهش اثرات سرطان پروستات، افزایش آگاهی عمومی است. برنامه‌های آموزشی و اطلاع‌رسانی می‌توانند به مردان کمک کنند تا علائم اولیه را بشناسند و برای تشخیص زودهنگام اقدام کنند. همکاری بین وزارت بهداشت، سازمان‌های غیردولتی و رسانه‌ها برای ارتقای سطح آگاهی بسیار حیاتی است.
نتیجه‌گیری:
سرطان پروستات یکی از چالش‌های مهم سلامت مردان در ایران است. تشخیص زودهنگام، دسترسی به درمان‌های مناسب و ارتقای آگاهی عمومی می‌تواند نقش بسزایی در کاهش بار این بیماری داشته باشد. تلاش برای بهبود سبک زندگی، افزایش برنامه‌های غربالگری و حمایت‌های روانی و اجتماعی از بیماران نیز از اولویت‌های نظام سلامت کشور به‌شمار می‌آید.
منابع و مراجع:
سازمان بهداشت جهانی (WHO)
انجمن سرطان آمریکا (ACS)
مقالات معتبر علمی و پژوهشی در حوزه سرطان
مرکز تحقیقات سرطان ایران
/انتهای پیام
بنیاد امور بیماریهای خاص
@cffsd
