دکتر فاطمه قائم‌مقامی / جراح و متخصص زنان، فوق تخصص سرطانهای زنان و استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران
خطر سرطان با افزایش سن در بیشتر سرطان‌ها افزایش مییابد و از این جهت در دوران یائسگی این مسئله باید مورد توجه بیشتری واقع شود. در دوران یـائسـگی ممکن است در ارتـباط بـا خـشـکی واژن و نـازک شـدن مـخـاط تـناسـلی و رحم، لکه بینیهایی ایجاد شود که نیاز به بررسی جهت رد مشکلات ناشی از سرطان رحم و گردن رحم یا تخمدان دارد. بهطوریکه ۲۰ درصد خونریزیهای بعد از یائسگی میتواند دلیل بر بیماریهای بدخیم باشد. به همین جهت باید گردن رحم مورد بررسی واقع شود. تست پاپ اسمیر که توصیه میشود از ۲۱ سالگی سه سال یک‌بار در نوع معمول و ۵ سال یک‌بار در نوع غوطهور در مایع تا سن ۷۰-۶۵ سالگی باید انجام گیرد. در صورت غیرطبیعی بودن پاپ اسمیر یا غیرطبیعی بودن ظاهر گردن رحم در معاینه نیاز به کولپوسکوپی است که در این روش گردن رحم با یک میکروسکوپ سه بعدی با درشت‌نمائی ۱۶-۶ برابر مورد بررسی واقع میشود.
علاوه بر این در تمام خونریزیهای غیرطبیعی در دوران بعد از یائسگی باید سونوگرافی واژینال جهت بررسی ضخامت رحم و اندازه تخمدانها، انجام شود و نهایتاً نمونه‌برداری، رحمی به صورت کـورتاژ انجام گیرد. اولین علامت سرطان رحمی در خانمهای یائسه خونریزیهای واژینال است و از این نظر با این علامت خانمهای یائسه باید مورد بررسی دقیق‌تر واقع شوند. سرطان تخمدان نیز عمدتاً در سنین بالای ۵۰ سال شایعتر است.
علائم سرطان تخمدان متأسفانه دیررس است و گاهی در موارد پیشرفته با بزرگی شکم و آسیت (آب داخل شکم) و علائم گوارشی تظاهر میکند. چون در معـاینـات لـگنی بزرگی تخمدان اولین و شاه کلید تشخیص است به این جهت تمام خانمهای یائسه باید هر ۶ ماه یک‌بار تحت معاینات لگنی واقع شوند. متأسفانه خیلی از خانمهای یائسه به دلیل اتمام دوران باروری به معاینات پریودیک لگنی توجه نمیکنند و به این دلیل ممکن است سرطان تخمدان در مراحل پیشرفته تشخیص داده شود. معاینات هر ۶ ماه یکـبار خـصـوصاً در خانمهایی که سابقه دو فـامیـل درجـه یک مبتلا به سرطان پستـان، تـخمـدان، رحم و روده دارند تـوصیـه میشود. انـدازهگیری مـارکـر شـیمیایـی ۱۲۵CA و سـونـوگـرافـی واژیـنـال بـه تشخیص زودتر کـمک بیـشتری میکند. حـتی در بـعضی از خـانمها با سابقه فامیلی در دوران یائسگی برداشتن پیشگیرانه تخمدان توصیه میشود.
مسئله دیگر توجه به پستانها است بهطوری که شایعترین سرطان وابسته به جنس در زنان سرطان پستان است که از سن ۵۰ سال به بالا افزایش مییابد. خانم‌ها بهطور کلی از سن ۳۰ سالگی خصوصاً بعد از ۵۰ سالگی هر ماه باید سینهها را خودشان مورد معاینه قرار دهند و جهت معاینات پزشکی شش ماه یک‌بار برای معاینه به پزشک مراجعه کنند.
معمولاً دست خود شخص تودههای بالای دو سانتی‌متر را تشخیص میدهد. پزشک ضایعات حدود یک سانتی‌متری را تشخیص میدهد به همین دلیل آن را وسیلهای برای تشخیص زود هنگام این سرطان میدانند. تودهای که توسط دست بیمار در سینه لمس میشود بالای دو سانتی‌متر است و نشان‌دهنده مرحله ۲ سرطان سینه است در حالی که بقای فرد به این امر بستگی دارد که بتوانند توده را قبل از رسیدن به مرحله ۲ یعنی قبل از دو سانتی شدن تشخیص دهند و درمان کنند. ماموگرافی میتواند ضایعات در حدود mm۵ را تشخیص دهد به این جهت توصیه میشود ماموگرافی از سن ۴۰ تـا ۵۰ سالگی دو سال یک‌بار و از ۵۰ سال به بعد سالی یک‌بار انجام شود. قدرت تشخیص ماموگرافی و حساسیت آن بالای ۹۰ درصد است ولی ۱۰ تا ۱۵ درصد امکان دارد نتیجه منفی کاذب باشد درصورتی‌که در این موارد توده در سینه وجود داشته باشد حتماً بایـد حـتی در صورت مـنفی بودن ماموگرافی این توده خارج شود.
شیوهای که برای تشخیص دقیق‌تر به کمک ماموگرافی میآید سونوگرافی است، اما جایگزین آن نمیتواند باشد. گاهی برای تشخیص بهتر و زمانی که پاسخ ماموگرافی مشکوک است MRI هم برای فرد توصیه میشود، اما به دلیل گران بودن این روش کمتر توصیه میشود. در خانمهایی که سابقه خانوادگی سرطان سینه، تخمدان و رحم روده در دو فامیل درجه یک دارند، صلاح است که ماموگرافی اولیه در سنین زودتر یعنی ۳۰ تا ۳۵ سالگی شروع شود.
سرطانهای دیگر که بعد از سن ۵۰ سالگی باید مورد بررسی پیشگیرانه واقع شود سرطان ریه است که رادیوگرافی ریه باید سالیانه انجام شود. همچنین سرطان روده بزرگ یا کولون است که باید با آزمایش مدفوع از نظر خون منفی سالیانه یا کولونوسکوپی پریود یک مورد غربالگری واقع شود.
